Prawo właściwe – zawieranie umów z kontrahentami z UE

Zawieranie umowy z kontrahentem z zagranicy

Zawierając umowę z zagranicznym kontrahentem wielu przedsiębiorców skupia się przede wszystkim na zapisach dotyczących warunków płatności oraz terminach dostawy, zupełnie nie zważając na to, pod jakim prawem dana umowa jest zawierania ani przed jakim sądem będą rozstrzygane ewentualne spory związane z zawieraną umową.

Prawidłowe sporządzenie umowy i zabezpieczenie swoich interesów w zakresie prawa właściwego oraz jurysdykcji pozwoli nam nie tylko zabezpieczyć swoje interesy, ale równie zminimalizować koszty i ułatwić rozwiązanie ewentualnego sporu z kontrahentem.

Prawo właściwe dla umowy

Wybór właściwego prawa materialnego, które będzie znajdowało zastosowanie do zawieranej umowy jest kluczowym elementem każdego kontraktu. To na tym etapie decydujemy według jakiego prawa będziemy w przyszłości oceniać skutki zawartych w umowie postanowień i jakie wynikają z nich prawa i obowiązki dla obu stron. Oczywistym jest zatem, że powinniśmy dążyć do tego, żeby zawierana umowa została poddana naszemu rodzinnemu prawu, które jest nam znane. Unikniemy w ten sposób niemiłych niespodzianek w przyszłości.

Wybór właściwego prawa w umowie

Możliwość swobodnego wyboru prawa, któremu będzie podlegać dana umowa (w przypadku kontrahentów z Unii Europejskiej) została zagwarantowana w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008 w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (dalej „Rzym I”).

W art. 3 ust. 1 ww. rozporządzenia ustanowiono, iż umowa będzie podlegać prawu wybranemu przez strony. Wybór prawa może zostać dokonany w sposób wyraźny (poprzez zastosowanie odpowiednich zapisów w umowie lub ogólnych warunkach umowy) lub w sposób dorozumiany (jeżeli wybór danego prawa jednoznacznie wynika z postanowień umowy lub okoliczności sprawy). Ponadto wolą stron dokonany wybór może zostać ograniczony wyłącznie do określonych postanowień lub dla całej umowy.

Brak wyboru prawa w umowie

W przypadku gdy strony będące obywatelami Unii Europejskiej nie dokonają wyboru właściwego prawa dla zawartej umowy, prawo właściwe dla danej umowy ustala się w oparciu o postanowienia ww. Rozporządzenia Rzym I (dla postanowień pozaumownych jest to odpowiednio Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 864/2007 dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych - tzw. „Rzym II”).

Wspomniane rozporządzenie zawierana zasady wyboru prawa dla poszczególnych rodzajów umów. I tak, co do zasady, umowa sprzedaży towarów, świadczenia usług, franczyzy czy dystrybucji podlega prawu państwa, w którym odpowiednio sprzedawca, usługodawca, franczyzobiorca lub dystrybutor ma miejsce zwykłego pobytu, natomiast dla umów dotyczących nieruchomości prawem właściwym będzie przeważnie prawo państwa, w którym nieruchomość jest położona.

Należy przy tym zauważyć, iż ww. rozporządzenie przewiduje szczególne postanowienia dla określonych typów umów, jak np. umowy przewozu, umowy konsumenckie, umowy ubezpieczenia, czy indywidulane umowy o pracę.

Przepisy wymuszające swoje zastosowanie

Zawierając umowę z zagranicznym kontrahentem należy również mieć na uwadze tzw. przepisy wymuszające swoje zastosowanie.

Przez przepisy wymuszające swoje zastosowanie rozumie się przepisy, których przestrzeganie uważane jest przez państwo za tak istotny element ochrony jego interesów publicznych, takich jak organizacja polityczna, społeczna lub gospodarcza, że znajdują one zastosowanie do stanów faktycznych objętych ich zakresem bez względu na to, jakie prawo zostało wybrane przez strony lub jest właściwe dla umowy zgodnie z Rozporządzeniem Rzym I.

Wybór właściwego sądu

Ww. wyboru właściwego prawa materialnego nie należy mylić z tzw. jurysdykcją krajową - tj. wyborem sądu państwa, przed którym przedsiębiorca będzie mógł dochodzić swoich praw.

Dokonując wyboru właściwego sądu decydujemy zatem w jakim kraju będziemy mogli pozwać lub być pozwanym w przypadku sporu na podstawie danej umowy. Zapis ten jest nie tylko istotne z uwagi na fakt, że może nam znacząco ułatwić dochodzenie naszych praw i zredukować koszty postępowania ale również dlatego, że brak spójności w wyborze właściwego prawa i sądu może doprowadzić do sytuacji, w której zagraniczny sąd będzie musiał rozpoznawać sprawę w oparciu o polskie przepisy prawne, lub na odwrót.


Przykład

Strony wybrały jako prawo właściwe prawo polskie, jednakże sądem właściwym dla rozstrzygania wszelkich sporów wynikających z zawartej umowy jest sąd siedziby austriackiego kontrahenta. W tej sytuacji polska spółka, chcąc pozwać austriackiego kontrahenta o zapłatę będzie musiała złożyć pozew w Austrii, natomiast austriacki sąd będzie musiał wystąpić o polskie przepisy prawne, żeby na ich podstawie dokonać interpretacji zawartej przez strony umowy. Powyższe nie tylko znacząco wydłuży postępowanie, ale również zwiększy koszty postępowania (dodatkowe koszty austriackiego prawnika, koszty tłumaczeń przysięgłych przepisów prawnych, koszty podróży strony do Austrii  itp.)


W przypadku umów pomiędzy kontrahentami z Unii Europejskiej kwestie związane z jurysdykcją krajową zostały uregulowane w Rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (dla spraw wszczętych przed 10.01.2015 jest to Rozporządzenie Rady nr 44/2001).

Zgodnie z powyższym rozporządzeniem strony, z których przynajmniej jedna ma miejsce zamieszkania na terytorium danego Państwa Członkowskiego, mogą uzgodnić, że sądy tego Państwa Członkowskiego będą rozstrzygać ewentualne spory już wynikłe albo mogące powstać w przyszłości z łączącego je stosunku prawnego.

Wybór jurysdykcji krajowej może nastąpić na podstawie zawartej pomiędzy stronami umowy, która musi być zawarta:

  • w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie (przekaz elektroniczny umożliwiający trwały zapis umowy odpowiada formie pisemnej); lub
  • w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; lub
  • w handlu międzynarodowym - w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać.

W przypadku braku wyboru właściwości sądu jurysdykcja krajowa zostanie ustalona na podstawie ww. rozporządzenia.

I tak, co do zasady, w przypadku umów sprzedaż właściwym będzie sąd Państwa Członkowskiego w którym rzecz została lub miała zostać wydana, a w przypadku świadczenia usług - sąd państwa w którym usługa była lub miała być świadczona.